مسمومیت با منوکسید کربن

بازهم شروع فصل سرما و باز هم خبرهای مختلفی از قاتل نامرئی که به اصطلاح گاز گرفتگی قربانیان خود را به خواب شیرین و بی بازگشت می کشاند...

مخاطرات منجر به مسمومیت حاد با گاز منوکسید کربن مربوط به آبگرمکن های گازی، بخاری نفت سوز، بخاری گاز سوز دودکش دار و بدون دودکش، منقل زغال، سماور، اجاق گاز، خوراک پز، سیستم حرارت مرکزی یا شوفاژخانه، پکیج حرارتی گاز سوز، شومینه و دود اگزوز خودروها و موتورسیکلت ها در فضای بسته می باشد، هم چنین افراد شاغل در بعضی از صنایع مانند معدن زغال سنگ، صنایع ذوب فلزات، صنایع شیمیایی و تصفیه ی نفت در معرض خطر مسمومیت قرار دارند!

گاز منوکسید کربن حتی در آتش سوزی ها به شدت تولید می شود و بیرون آوردن افراد از محیط در حال سوختن بسیار با اهمیت می باشد، هم چنین بودن کودکان درون خودروی روشن در پارکینگ های طبقاتی خطر مسمومیت با گاز منوکسید کربن را در پی خواهد داشت.

به خوبی نمایان شد که این قاتل نامرئی جان افراد را در تمامی فصول سال تهدید می کند!!!

                                                                                

در دهه (1392-1383) هشت هزار و 447 نفر از هموطنان به علت مرگ های ناشی از مسمومیت با گاز منوکسیدکربن جان خود را از دست داده اند. بر اساس این گزارش در فاصله سال‌های 1383 تا 1392 آمار مرگ بر اثر مسمومیت با گاز منوکسید کربن همواره بیش از 700 نفر بود (به استثنای سال 1391 که آمار تلفات 697 نفر بود) اما در سال گذشته این رقم با کاهش قابل توجهی مواجه شد و به 626 فوتی رسید.

در این مدت بیشترین آمار تلفات مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در سال 1386 با رقم یک هزار و 24 نفرگزارش شده است.

در سه ماهه نخست سال جاری 114 نفر در کشور بر اثر مسمومیت با گاز منوکسید کربن جان خود را از دست دادند، این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل با کاهش 8.1 درصدی مواجه بوده است.

به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پزشکی قانونی کشور، در بهار سال 1394 تعداد 84  مرد و 30 زن بر اثر مسمومیت با گاز منوکسید کربن جان باخته‌ اند.

در خرداد ماه سال 1394 آمار تلفات مسمومیت با گاز منوکسید کربن با افزایش مواجه بوده است، این آمار از 17 نفر در خرداد سال گذشته به 29 نفر در سال جاری رسید.

به طور کلی براساس آمارهای موجود در سازمان پزشکی قانونی کشور سال 1393 کمترین آمار تلفات مسمومیت با گاز منوکسیدکربن را در ده سال گذشته داشته است.

نکته قابل تامل این است که قربانیان این گاز مهلک در فصل سرما به حداکثر می رسند!

چرا و چگونه دچار مسمومیت با گاز منوکسید کربن می شویم؟!؟!؟!؟

منوکسید کربن گازی است که هنگام سوختن ناقص مواد مختلف (نفت، بنزین، گازوئیل، زغال، چوب، کاغذ و... ) یعنی هنگامی که اکسیژن کافی به آن ها نمی رسد تولید می شود. اگر گاز منوکسید کربن در محیط وجود داشته باشد به سرعت جایگزین اکسیژن می شود در نتیجه خون نمی تواند اکسیژن را به سلول های بدن برساند.هم چنین تاثیر گاز منوکسید کربن بر روی اعصاب به قدری زیان بار است که اعصاب را فلج می کند و قدرت انجام هرگونه فعالیت و واکنشی را از شخص می گیرد و حالتی شبیه افرادی را در فرد به وجود می آورد که الکل مصرف می کنند، هم چنین فرد را دچار بی اختیاری ادرار و مدفوع و در نهایت سنگ کوب می کند و متاسفانه این افراد توانایی باز کردن درب و درخواست کمک را نداشته و به نوعی به خواب و مرگ آرام تن می دهند به همین دلیل است که بیشتر قربانیان در پشت درب ها پیدا می شوند...

دلیل اصلی خطرناک بودن گاز منوکسید کربن

گاز منوکسید کربن بی رنگ، بی بو و بی مزه است و ما هرگز با حواس پنج گانه ی خود قادر به تشخیص وجود آن نخواهیم بود...

کدام وسیله گرمازا برای مکان مورد نظر ما مناسب است؟

همیشه به یاد داشته باشیم بخاری بدون دودکش برای منازل مناسب نمی باشد، این وسیله برای مکان های عمومی که رفت و آمد زیادی در آن انجام می گیرد طراحی شده است تا به واسطه ی باز و بسته شدن مداوم درب هوای کافی برای سوختن تامین شود، هم چنین شومینه، بخاری دیواری، آبگرمکن و پکیج دیواری با فضاهای بزرگ همخوانی دارند چرا که اکسیژن محیط را به شدت مصرف می کنند و استفاده از این وسایل گرمازا در محیط های کوچک بسیار حادثه ساز می باشد.

استفاده همزمان از بخاری و شومینه در خانه بسیار خطر آفرین می باشد.

هرگز نباید برای گرم کردن فضای خانه یا محل کار خود از اجاق گاز یا وسایل خوراک پزی استفاده کنیم.   

تمهیدات ایمنی و پیشگیری از حادثه گازگرفتگی:

 باید برای وسیله گاز سوز خود یک دودکش استاندارد، مجزا و مجهز به کلاهک H تهیه کنیم، استفاده از کلاهک های فانتزی یا سنتی خطر آفرین می باشد.    

                                                                                                                                                                                    

·         به یاد داشته باشیم کلاهک وسایل گرمایشی را در فصول گرم سال برنداریم تا از افتادن ضایعات درون دودکش و مسدود شدن مسیر دودکش جلوگیری کنیم، برای اطمینان هر ساله قبل از روشن کردن وسایل گرمازا باید بررسی کنیم که مسیر دودکش ها توسط پرنده ها و لانه سازیشان مسدود نشده باشد یا آجر و نخاله های ساختمانی و حیواناتی مانند گربه درون مسیر دودکش نمانده باشند. 

                                 

  

·         باید به محل اتصال دودکش به وسایل گاز سوز نگاه کنیم و از آب بندی و ثبات آن مطمئن شویم، چرا که هر درز کوچکی باعث خروج گازهای سمی حاصل از سوختن می شود.

·         هنگامی که از چند بند لوله دودکش استفاده می کنیم باید دقت کنیم از نوع نر و ماده باشد تا به طور کامل آببندی شود، اگر دودکش ها به صورت لب به لب قرار گیرد خروج گاز های سمی حاصل از سوختن را در پی دارد.

·         استفاده از زانویی های متعدد و پیچ و خم در اتصال لوله ها باعث انتشار گاز منوکسید کربن در فضای محل استفاده از وسایل گرمایشی می شود.

                             

 

·         هرگز نباید از لوله های پلاستیکی که در برابر حرارت مقاومتی ندارند به عنوان دودکش در داخل یا خارج از دیوار استفاده کنیم.

·         استفاده از دودکش های آکاردئونی آلمینیومی خطرناک می باشد، چرا که امکان آببندی در ابتدا و انتهای آن وجود ندارد، دودکش های مناسب برای وسایل گاز سوز همان ورق های ضد زنگ (گالوانیزه) و نسبتا ضخیم می باشد.

·         هرگز نباید دودکش وسایل گاز سوز را در زیر سقف یا بالکن نصب کنیم.

      نصب خروجی دودکش به صورت افقی حتی با کلاهک بسیار خطرآفرین می باشد.

باید  مراقب چرخش کلاهک دودکش به سمت زمین باشیم، چرا که اگر مانند تصویر زیر کلاهک به این شکل قرار گیرد دیگر کارایی لازم را ندارد و گازهای حاصل از سوختن به خوبی خارج نمی شوند و انتشار گاز منوکسید کربن جان ما را تهدید می کند.

·         به یاد داشته باشیم قطر لوله فلزی در تمام طول مسیر یکسان باشد و باید از کم کردن قطر لوله هنگام خروج دودکش از ساختمان (دیوار یا سقف) خودداری کنیم.

·         نصب دودکش های متعدد در کنار هم بسیار خطرآفرین می باشد، هم چنین کامل نبودن درزبندی ها در مسیر دودکش خطر آفرین خواهد شد.

·         به یاد داشته باشیم استاندارد طول عمودی برای دودکش ها حداقل یک متر می باشد و به ازای هر یک متر از طول افقی، باید سه متر طول عمودی در نظر بگیریم.

         طول عمودی دودکش ها از سطح پشت بام باید حداقل 80 سانتی متر باشد و از دیوارهای جانبی نیز حداقل یک متر فاصله داشته باشد.

·         باید اطراف لوله های دودکش موجود در موتور خانه را کاملا آببندی کنیم تا از نفوذ گاز منوکسید کربن به داخل بنا یا موتورخانه جلوگیری کنیم.

·         به یاد داشته باشیم کانال خروجی شومینه راه مناسبی برای عبور لوله های بخاری نمی باشد و قابلیت بیرون بردن گازهای سمی را از بخاری به بیرون از محیط خانه ندارد.

·         هرگز نباید دودکش وسایل گرمایشی را از فضای داخل سقف کاذب و به خصوص حمام عبور دهیم چرا که امکان پوسیدگی و نشت گاز منوکسید کربن را در پی دارد.

      اگر در ساختمان طبقاتی یا آپارتمانی زندگی می کنیم و سیستم لوله کشی تعبیه شده برای وسایل گرمایشی مشترک می باشد حتما باید اطمینان یابیم که لوله دودکش رو به بالا باز و دارای خروجی باشد و رو به پایین کاملا مسدود باشد چرا که منوکسید کربن گازی سنگین می باشد و به طور مثال اگر در طبقات بالاتر بخاری کار گذاشته شود این گاز به سمت طبقات پایین نشت پیدا می کند.

·         قرار دادن لوله بخاری درون ظرف آب به هیچ عنوان گازهای سمی را خنثی نمی کند و خطر مسمومیت با منو کسید کربن را حتمی می کند.

·         برای جلوگیری از به وجود آمدن پدیده مکش معکوس در ساختمانمان، باید زیر درب های ورودی و خروجی و حتی درب های اتاق خواب را باز نگه داریم و از کیپ کردن دریچه کولر خودداری کنیم، چرا که وسایل گرمایشی اکسیژن مورد نیاز برای سوختن و ایجاد شعله را از محیط می گیرند و گازها و دود های سمی از طریق دودکش به بیرون منتقل می شوند. حالا تصور کنیم که به علت سردی هوا و بسته بودن تمامی درب ها و پنجره ها و حتی دریچه کولر هوای کافی به شعله نرسد و ناقص سوزی انجام شود یا این که وسیله دودکش نداشته باشد، در این صورت پخش شدن گاز منوکسید کربن در فضای خانه حتمی می باشد.

اطمینان از کارکرد مناسب دودکش :

1-      همیشه قبل از آن که وسیله ی گرمایشی را به دودکش متصل کنیم باید درپوش ورودی دودکش را برداریم و شمع یا فندک روشن را نزدیک ورودی دودکش در داخل دیوار ببریم، اگر شعله شمع به سمت داخل دودکش متمایل شود نشانه کارکرد مطلوب آن است اگر شعله به سمت خودمان یعنی فضای منزل متمایل شود نشان می دهد که مسیر دودکش مسدود است و شعله از هوای درونی خانه استفاده می کند.

2-   می توانیم یک وسیله سنگین مانند یک تکه سنگ را با طناب یا ریسمان محکم ببندیم و از مسیر خروجی دودکش در بالای پشت بام آن را در مسیر دودکش آویزان نماییم، مشاهده سنگ از دهانه ورودی دودکش دیوار خانه نشان می دهد که سرتاسر مسیر باز می باشد.

         استفاده از نور چراغ قوه نیز از راه های اطمینان برای باز بودن مسیر دودکش می باشد به گونه ای که نور آن باید از خروجی دودکش در بالای پشت بام داخل مسیر انداخته شود و از دهانه ورودی دودکش دیوار خانه نمایان شود.

پس از روشن کردن وسیله  گرمازا باید با نوک انگشتان دست دودکش را لمس کنیم، اگر دمای بالایی را احساس کردیم نشانه حرکت گازهای سمی و داغ به سمت بالا می باشد و نشان دهنده آن است که مکش به خوبی انجام می شود، در صورتی که دودکش سرد یا اندکی گرم بود زنگ خطری است برای نشان دادن این که دودکش فاقد مکش می باشد و گاز های سمی در حال انتشار درون خانه هستند.

توجه به رنگ آبی شعله های وسیله گرمایشی بسیار با اهمیت می باشد.

از آشکار سازهای گاز منوکسید کربن نیز می توانیم استفاده کنیم. این وسیله سالها است به کمک ما آمده تا جبرانی باشد برای تشخیص ندادن وجود گاز منوکسید کربن توسط حواس انسان، اگر این گاز در محیط منتشر شود و به تراکم معینی برسد زنگ هشدار به صدا در می آید.

آمادگی و امدادرسانی اولیه هنگام بروز حادثه مسمومیت با گاز منوکسید کربن :

همه افراد در مقابل مسمومیت با گاز منوکسید کربن آسیب پذیرمی باشند اما بعضی افراد مانند نوزادان، زنان باردار، افراد مسن، بیماران مبتلا به آسم و بیماران قلبی با تراکم پایین تر منوکسید کربن در معرض خطر مسمومیت قرار می گیرند.

ابتلای تمام افراد خانواده به علایمی شبیه آبریزش چشم ها، ضعف و بی حالی، خواب آلودگی و خمیازه کشیدن بیش از حد، سردرد و سرگیجه و علایم دیگری مانند تهوع و استفراغ، پرش های عضلانی و اختلال حرکتی، احساس نبض صدا دار در ناحیه شقیقه زنگ خطری برای مسمومیت با گاز منوکسید کربن می باشد که با آگاه بودن در مورد این علایم می توانیم با دید ایمنی هوشیارتر باشیم و چنانچه با خارج شدن از محیط بهبود یافتیم و با برگشتن به محیط دوباره علایم تشدید شد، وجود گاز سمی منوکسید کربن را حتمی بدانیم.

باید فورا از محل مشکوک به وجود گاز منوکسید کربن خارج شویم و در هوای آزاد تنفس کنیم. تنفس با اکسیژن خالص (اگر در دسترس داریم) از تنفس در هوای آزاد مقدم تر می باشد.

در صورت مواجهه با افراد گاز گرفته باید درب و پنجره ها را باز کنیم و تمامی وسایل گرمایشی و شعله دار مانند بخاری، آبگرمکن، شومینه و اجاق گاز را خاموش کنیم.

تماس با نیروهای امدادی آتش نشان 125 و اورژانس 115 بسیار مهم و ضروری می باشد.

تا قبل از رسیدن نیروهای امدادی می توانیم فرد را از محل انتشار گاز بیرون ببریم و به هوای آزاد برسانیم، در صورت هوشیاری باید او را تشویق کنیم تا عمیق تر نفس بکشد، هم چنین باید یقه پیراهن و کمربند و لباس های تنگ فرد مصدوم را باز کنیم تا تنفس او راحت تر صورت بگیرد.

در آخر به یاد داشته باشیم که هرگز نباید به فرد دچار گازگرفتگی، اجازه خوابیدن بدهیم...

شاد و تندرست بمانید...

آمار و ارقام برگرفته از سایت:

قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران

اکسیژن رسانی بهترین راه غلبه بر خطرات گاز منوکسید کربن